LACONIVM
Bihan a dud zo er c’hibelldi hiniv ken mand on ma unanig er Laconium. Doc’h boaz e vez trouzus ar lec’h ha bouzaret e vezer get ar vorm ha blejadennoù an dud. Feiz, gwell ar-se, e-mod-se ema aesoc’h din lakaat ma spered da nijal un tammig en drebad mand on gronnet get ur vurezh vougus. Toemm eo, toemm-gor siken. Ne c’hellin ket padout an tazoù evel-se. Kent pell eh in d’ober un tamm tro d’ar Frigidarium, kuit da boazhiñ en-bev. C’hoazh ur wezhig kent monet avamañ. Ur sailh dour ennañ ur gloge a zo a daldin, tapout a ran krog enni hag e strimpan tapennoù dour àr ar poullad glaou e kreiz ar sal. Pchhhhh ha bec’h d’ar moged ! Àr doemmaat eh a ar jeu c’hoazh. Àr barlenn ar poullad glaou ez eus un delwennig sakr , Apollon Borvo eo. Doc’htañ e sellan. Dezhañ da vout e pri e tisko fichal a-gaoz d’ar vurezh tev-se. Bamet on get ar pezh a welan, e gorfig a hej hag a zihej a-bep tu evel ha pa vehe bev. Doue ar berv eo Borvo. Mammennoù ar c’hibelldi-mañ a vez darempredet getañ. E di a vehe amañ, douzh ma lârer, e dan ur pikol puñs en ur sal arall, ur puñs don ha du. Ennañ e vez bannet perzhioù moneiz get an dud vunut aveit bout daet mat get Doue ar virvidigezh. Biskoazh n’em eus kredet er lavaret met aon am eus un tammig dirak ar puñs-se ha seul gwezh ma tremenan e-tal dezhañ e vezan pennvezvet get e zonded. Ar soñjoù-se a daol d’am fenn, hag e serran man daoulagad. Santout a ran an c’hwez é tinaou doc’h ma c’hroc’hen. Vad a ra din ur bam. Na pell e tres bout trubuilhigoù mam buhez pemdez ! Nag un disamm d’am spered kaezh. Re a vec’h a vez sammet diehan àr ma chouk «Centurio» met amañ, a-wael, e c’hellan chom e peoc’h ha gober un tamm yac’haat d’am c’horf ! A’i ! C’hoazh ur wezhig kent skarzhiñ ma zreid ag ar Laconium. Gras da Vorvo ! Me lakay aberzhiñ un dañvad aveitañ.
Ur garm a zason er c’hibelldi… Dor ar Laconium a zigor a-flap hag e ta ur c’hrennbaotr galian tre. Diragon ema met n’er gwelan ket reizh mat en arbenn ag ar moged, hanter wisket eo, du eo e vlev evel pluñv ur vran hag e talc’h ur sort las en e zorn dehoù.
_Centurio ! Kit da welet ! Er Sudatorium ! Marvet ez eus un den ! Ar prokulor eo, Flavius Horatius Calvius ! eme-eñv a vouezh penn.
_Garn ! N’heller ket diskuizhiñ amañ !
Ha me da sevel ma sac’h eskern bavet get an toemmder ha da huchal aveit ar re arall klevet e holl salioù ar c’hibelldi :
_Centurio Septimus Durotrigus on-me, grit ar pezh a gemennin deoc’h e anv an Impalaer ! O Sklaved ! Prennit dorioù an Apodyterium ‘ta ! Ne vennan tamm erbet a-grenn gwelet hani é tec’hel ag ar lec’h-mañ !!
_Ha te paotr yaouank, kae er-maez da gavout ur sourzien, ne ouier ket james ! Ha get herr !
SVDATORIVM
A-darzh kalon eh an betek ar Sudatorium, lan a voged gleb eo ha ne welan ket kalz a draoù, rak n’eus gouloù ken nemet diàr ur c’haezh krezol. Douzh ar c’horf e tostaan, hani ur c’hozhiad moal eo. Gwir eo eo ar Prokulor ha gwir eo e hañval bout marv-mik. Ne lâre ket gaou ar galianig yaouank-hont. Ar c’hrezol a gemeran da sellout pervezh doc’h mozaikenn ar leur ha tapennoù gwad a vehe. Ne evezhian hani. N’eus tamm bloñsadur erbet doc’h e groc’hen ivez. Rezi erbet a zrouglazh. Pezh zo ema chomet liv an hiris anat doc’h e zremm roufennet. Arabat eo koll amzer amañ, mard eo bet lazhet ema ar muntrer amañ er c’hibelldi c’hoazh. Dleet eo din atersiñ an holl bremañ. Divizout a ran distroiñ d’an Apodyterium, pe d’ar wiskerezh mar kavit gwell, sal gentañ ar c’hibelldi. Aze e c’hellin gwiriekaat ha prennet eo bet an dorioù get ar sklaved ha piv a oa lusket da vonet kuit kent ma vehe roet an urzh genin da chom. Ha pouezusoc’h c’hoazh marse, eno e c’hellin adtapout man dilhad ha ma c’hlezeñv. Ur c’hantener, noazh-pilh, c’hwez brein ha hep e arouezioù a goll un tamm mat ag e veli àr an dud, kaer eo gouiet !
APODYTERIVM
Treuziñ a ran ar Laconium endro hag e taan a-barzh ar wiskerezh, ur sklav zo eno douzh man gortoz get man dafar etre e zaouarn. Lavarout a ra din o deus prennet dor ar c’hibelldi ha n’o deus ket gwelet den é vonet keneve ar c’hrennard aet da gavout ur sourzien. Ouzhpenniñ a ra e welont ar Prokulor Flavius Horatius Calvius er c’hibelldi lies. Un den pouezus eo met drouk doc’h ar geizh evelte. Drouk ha difeiz a lârer. Meur a wezh en deus-eñv bet tro d’er c’hlevet éc’h ober goap doc’h an doue Borvo, hag ar gredenn en deus ema bet lonket eneñv an uhelad Roman get Doue an Dan. Ne ouian ket petra soñjal diàr e gaozoù, gwir eo ema galloudus Borvo, met alkent, ne gredahe ket lakaat e grabanoù àr un den hag a labour a-zevri aveit an Impalaer ! Pelloc’h e taolan ma selloù, sklaer eo ar sal, bankoù koad zo a-bep tu ha gloestri da renkiñ dilhad. Ouzhpenn ar sklav eh eus daou zen. Evel daou gole-tarv int. E galianeg emaint é komz an eil get ergile. A-benn e wiskan ma sae hag e stagan man gouriz. Ha me ha monet devat an daou waz. Mentet hag uhel int ur spont. Diwisket o deus o roched, dre-se e welan eh eus merchoù gloazadennoù kozh doc’h o bruched. Ar re-se nend int ket oaned, bleizi ne lâran ket ! Nend eus arvar erbet int perzh ag ar «Bagaodoù», emsavadegoù peizanted dizouar hag a zizalbad a-grenn ar vro, a zismantr ar villae hag a laer hor greoù ! Nag ur jabl aveit an Impalaeriezh ! Kablus pe pas, ema o lec’h a-barzh ar galeoù !
_Ave ma zud vat ! emezon-me seven daoustoc’h da bep tra. Gwelet a ran hoc’h bet gloazet…
_Un orok e koad Catubriga… en deus eilgeriet ar gouron, ur mousc’hoarzh goapaer getañ doc’h e veg.
Un orok ?! Kurun ! Ma lagad àr lost ar leue ! Un orok e korf ur sae ruz edan banniel Roma kentoc’h ! Berviñ a ra man gwad ! Ne gollan ket ar stur neoazh hag e c’houlennan pegoulz int degouezhet, hag int da respont ne oant ket arruet mat er c’hibelldi ha pa oa bet prennet an nor-dal get ar sklav. Meiz a daolan doc’h o blev, sec’h int, ema ar wirionez gete, n’o deus ket gellet lazhiñ ar Prokulor hep monet doc’h mouester ar salioù arall. Ar gaoz a adkemer ar sklav neuze aveit diferiñ din e lavar gwir an daou waz hag eh eus c’hoazh un den er C’haldarium, sal ar poulloù toemm. Marcus Caecina Macer eo, un uhelad.
CALDARIVM
Un den kozh evel an douar zo é neuial er poull klouar, eskern ha kig nend eo ken. Hopal a ran dezhañ ha eñv da zonet àr e oarigoù en hon arbenn.
_Marcus Macer oc’h ?
_Ya ?! Oh, Centurio ! Resped deoc’h, n’em boa ket hos anavet, nend eo ket ken luemm man daoulagad evel ma oant ergentaou, labouret on get ar gozhoni siwazh !
_Nend eo ket aet razh ho yec’hed kuit àr a welan, biskoazh frevoc’h un den ! Ma, er frigidarium e oac’h kent, tre ma oa bet lazhet ar Prokulor er Sudatorium ?
_Mallozh douar ! Lazhet ?!
_Doc’h ar pezh am eus komprenet ne oa ket ar prokulor un den karet get an holl, am eus eilgeret.
_Feiz, daet e oa a-benn da lakaat ur bern tud a-enep dezhañ ! Er c’haset em behe ar-walc’h etre divrec’h Pluton ivez aveit lâret ar wirionez deoc’h. Met en ur mod arall alkent ! Ne vehen ket éc’h ober soubig daou boull pellikoc’h ! N’em eus ket kollet holl ma skiant goût a rit ! Tud a vez gopret aveit kas sort labour lous da benn, anat deoc’h Centurio…
Gouiet mat ! Marcus Caecina Macer zo ur c’heodedad uhel e vrud hag istimet get an holl. N’en deus ket netra da welet en afer-mañ.
_Ha penaos en deus gellet gober ar prokulour aveit en devout kement a dud é labourat doc’htañ ?
_Ar soñj a oa sonn en e benn e itrike beleion an Doue Borvo a-enep an Impalaer hag e argantaouent ar «Bagaodoù». Diàr-gement-se en deus bet an tu da lakaat prenniñ meur a dempl. Met skuilhet en deus eoul àr an tan !»
Diàr ar c’homzoù deskus hag ankenius-se e kinnigan d’ar sklav distroiñ trema ar c’horf-marv, moarwalc’h ez eus un dra bennak chomet e-kuzh aze.
Teñvel ha mogedek eo chomet ar sal. Flavius zo astennet divuhez àr ar leur. Enskrivadurioù kozh a lennan doc’h ar magoerioù hag e tougont bri da v-Borvo : «DEO APOLLINI BORVONI». Lakaomp e vehe gwir ! Dizouj-kaer e oa Flavius ha ne oa ket mui an Doue aveit er gouzañv ken. Mar boa liv ar spont doc’h dremm ar Prokulor e oa peogwir en dehe gwelet seblant an Hani Bervidant dirakañ, taol-ha-taol, ha kaset e vehe bet getañ d’ar bed arall !
Anav gloazadenn erbet…
_O Sklav ! Gwelet hon eus razh an dud en ti ?
_Ya Centurio !
Doc’h ar c’horf -marv e tostaan arre, dispourbellet eo e zaoulagad, lan a spouron.
«Un den difeiz» a soñjan.
AR VAMMENN SAKR
Ha me ha monet da welet mammenn an Doue, mammenn an Droug ? Un trepas strizh a gas da sal ar puñ sakr, drezañ eh an. Nec’het on, ma labour eo mirout ar Gwir, met dirak un doue ? An nor a zigoran hag eh an tre er sal sklêrijennet get un nebeud goulaouennoù-koar laosket get tud c’hredus. E-kreiz ez eus ur poull don ha du, gronnet get ur varlenn-vein. Ar puñs sakr eo. Du-kel eo an dour ennañ. Evel seiz eo an dour. Na duat eo ar puñs, nend eus arvar erbet e kas betak donig-don ar Bed. Àr ar varlenn e azezan un herrad aveit klask kemer randon. Ur muntr graet get un Doue ! Ha me en e di ! Nend on ket beleg me ! Sed-me brav ! Penaos disoc’h !? E zelwenn a ziforc’han en teñvelded. Gozik hep gouiet din e huchan :
_O Doue Borvo ! Lârit din ha c’hwi eo !
Ha dour ar puñs da c’hloevenniñ ha da vourboutal… Lâret e vehe trouz kof ur ramz é c’houlenn boued. Anat e oa. Borvo a gemenne din gober un dra c’hoazh. Un draig c’hoazh aveit disoc’h geti hag adlakaat reizhted e-touez ar re vev.
TREMA AN DAN
Ne oa ket bet un c’hoari bugale stlejal korf divuhez ar Prokulor betak barlenn ar puñs. Ar sklav en doa roet dorn din aveit en ober. Ha ni da wintiñ ar c’helan dreist ar varlenn. Flok ! Lonket e oa bet Flavius Horatius Calvius get dour klouc’hanek ar puñs. Bourboutal a rae an dour gwazh aveit biskoazh. E walc’h en doa bet an doue. Un dijabl en doa graet ag an den difeiz, korf hag eneñv, bremañ e c’hello chom e peoc’h. Ha diàr gement-se ar vro a-bezh ivez kredabl ! Kas mennad un doue da benn, hep mar, eo bet kefridi iskisañ razh mam buhez Centurio ! Trugarez a lâran d’ar sklav hag e kemeran ma hent trema ar gêr get mousc’hoarzh an den en deus graet labour vat.
BAGAUDAE
A bost eh ae ar c’hrennbaotr galian dre straedoù kêr. Biken nend ay da gavout sourzien erbet. En e zorn e talc’h ar las en doa taget ar prokulour difeiz. E zent a darzh get e arfleu evel re ur c’hi kounnaret. Kas a ray trouz ha kaz dre ar bed c’hoazh, ha goude ar prokulour e tay unan arall da vout lazhet get e zaouarn yaouank. Gwa d’an Impalaer ! Gwa da Roma ! Gwa d’an Doueoù kozh ! Gwa d’ar bed kozh brein ! Ra vo unan nevez pe netra ! Kalz-ne-vern, chañchet e vo penn d’ar vazh ! chañchet e vo penn d’an heol !